Leegte
Hanoi: we worden wakker van een stadion-achtige spreekstem. De weergalm komt van vlakbij het hotel lijkt het. Partijideologie houdt de goegemeente vast weer eens bij de les voor de komende dag. Bij navraag aan de balie heeft men geen idee waar we ‘t over hebben. Niks gehoord ook. Iedereen gaat gewoon zijn gang. Kennelijk luistert niemand ernaar. Het gebral en de geëxalteerde liederen hebben een weergalm van jewelste, maar de Ideologie lijkt verder weg dan ooit.
Het is een klus om uit te vinden waar die gezamenlijkheid in zit, die deze cultuur zo eigen is. Een gemeenschapszin die je overal voelt. Ze lijkt toegeëigend door ‘t politieke systeem en in ieder geval voortdurend gepropageerd en opgelegd. Maar het zegt niemand iets.
Waar zit de wortel van die gezamenlijkheid dan in? Die complexe samenhang van onderlinge verbondenheid binnen een zo springlevend geheel? En die flitsende spanningsverhouding met ieders eigen belang die er heel goed in kan existeren. Het ordinair gevecht om het bestaan?
Men knutselt er hier samen op los aan een geoliede machine die steeds een tandje hoger draait. Als die machine het maar niet gaat overnemen en de bedrijvigheid van al die mensen naar zijn pijpen laat dansen. Het maakt nogal verschil of je uitgaat van de impuls van het grote geheel of het geheel van onderop gedragen laat zijn.
In de lobby beneden staan twee dames klaar om ons van ontbijt te voorzien. Zij die het klaarmaakt, heeft iets heel eigenzinnigs over zich. Tegelijkertijd is ze superlief. Ze doet denken aan sommige medestudenten ooit op de Academie in Amersfoort: Ik zoek het zelf wel uit. Zo’n sfeer. Prachtig om haar te zien in de rol van dienstdoend personeel en tegelijkertijd haar sierlijk autonome uitstraling te ervaren.
De hele tijd zijn we hier in Vietnam bezig om dat samenspel van krachten aan te voelen en binnen te laten komen. Een hele opgave om dat in twee maanden te doen. En anno nu zit het niet zo eenvoudig in elkaar, dat je er zomaar zicht op krijgt. Terwijl je ‘t voor je ogen ziet gebeuren!
In Hué, de verboden stad in de citadel van het laatste keizerrijk in Vietnam, treden we een vrij eenvoudige cultuur binnen, die nog niet zo lang geleden op zijn laatste benen liep: De tentoonstelling van een perfect geregisseerde en schijnbare idylle. De keizer hield er een hofhouding op na, die wel wat weg had van de sfeer van de laatste monarchen in Frankrijk. Het speelde ook in dezelfde tijd. Of eigenlijk net even erna. Ten tijde van dat keizerrijk van Ngyuen en zijn laatste opvolgers hier, kwam de Franse revolutie op gang. De gebouwen die hier nu worden gerestaureerd hebben qua interieur een Versailles-achtige uitstraling in een Chinees jasje.
We kunnen niet loskomen van het idee dat er een wereld voor die keizer en zijn hofhouding geschapen moest worden. Een domein van waaruit hij op een zo verfijnd mogelijke manier een grote leegte kon vullen. Een rijk waarin een idylle tot stand kon worden gebracht die er uit zag als een perfecte wereld. De keizer als creator van een cultuur waar iedereen aan mee moest werken. Nu staan we erbij en kijken ernaar.
In het boek ‘De ontdekking van de aarde’ valt te lezen hoe wij momenteel in staat zijn om van een afstandje eigenlijk alles te bezien en daardoor anders kunnen nadenken over ons ‘zijn’. Zo hebben we uitgevonden dat er meer leegte bestaat dan materie. Onttoverde tijd? Al vanaf het begin van het ontstaan van deze onze toestand, zit in ons denken over de mensheid een weten, dat door steeds weer optredende mutaties verder is ontwikkeld naar wat we nu in en om ons heen ervaren. Is een toestand een onszelf toegestaan besef?
Het streven van deze keizer zijn om de wereld vorm te geven, lijkt dan ook op het opvullen van de lege ruimte in de atomen en moleculen: iets maken door bij niets te beginnen en daar iedereen bij betrekken. Een regie die hem tenslotte duur komt te staan. Toen Ho Chi Minh na zijn studie in 1945 uit Engeland terugkwam, was het gedaan met zijn rijk. Ho stelde het gedachtengoed van Marx en Lenin op de voorgrond en kreeg van onderop de bevolking mee, die de idylle van Nguyen zat begon te worden. Een nieuwe invulling voor een weer eens leeg geschudde ruimte, werd in gang gezet.
Invulling van leegte ..
In onze zoektocht naar een levensvatbaar bestaan en een zinvol gewaar zijn van ons doen en laten, neemt het een steeds prominentere plek in. We merken dat de installatie die we met twee Vietnamese jonge kunstenaars in het HCMC Museum voor Schone Kunsten hebben opgezet, daar ook weer een voorbeeld van is. We vonden Hân en Tu, zo heten zij, tussen de bladzijden in een catalogus van de 3de Biënnale voor jonge kunstenaars in Saigon. Als afstuderend grafisch ontwerper hadden ze, bij wijze van uitstap, met twee vrienden van de opleiding, een 3D werk samen gesteld, die hen een nominatie opleverde. Een installatie waarin zij hun bezorgdheid uitten over de geluidsvervuiling in Vietnam. Een heel ontroerend product van een samenwerking.
In onze eerste ontmoeting probeerden we Hân en Tu uit te leggen dat we met gevonden materiaal uit hun omgeving een nieuwe installatie zouden gaan maken. Starten vanuit niets. Geen plan, geen ontwerp, alleen onszelf in contact met elkaar en met het materiaal ons heen.
?HUH? was het enige houvast. En: ‘trust the process’.
Ze staren ons vragend aan. Om het duidelijk te krijgen doen de Biënnale-catalogus nog eens open, als een katern. We leggen een pen op de rand van de pagina waar hun foto van hun werk staat afgebeeld. Die rolt naar het midden van het boek en glijdt zijn gang het boek uit.
Er ontvouwt zich een nieuwe geschiedenis vanuit de rug van de katern. De gang van tussen twee werelden.
Het werd een uiteindelijk een prachtige zoektocht om onze blik en die van hen samen te laten werken in het materiaal dat we bij elkaar sprokkelden. Tussen hen en ons, groeide er iets waarvan wij niet konden vermoeden dat het dat werd, wat nu in het museum heeft gestaan. Een prominent boegbeeld voor een tentoonstelling van 25 Nederlandse kunstenaars in Saigon.
Wordt vervolgd met: Hoi An
