……..Zwem
……..Elke zwemmer zwemt een slaper verder
……..in het andere, duistere halfrond. Elk drijven, iedere crawlslag
……..maakt gewichtloosheidsgevoel aan van wie
……..indommelt aan de andere wereldkant. Iemand moet nu zeggen
……..dat er altijd veel meer slapers zijn dan aan de wakkere zijde
……..zwemmers, dat het dus slechts kan
……..als wie dapper klieft door water een reusachtig
……..denkbeeldig boeket meetrekt van zijslapers,
……..buikdraaiers, rugliggers. Ergens moet men dus met erg
……..veel egards ontvangen worden na vertoon van deze volgestempelde
……..zwemkaart. ¹
Zie ons nou werken hier in het Oude Zwembad van Kampen. Zoiets verzin je toch niet? Een idee dat zo maar opborrelde tijdens de nieuwjaarsreceptie van de gemeente. Even kwam zelfs het plannetje voorbij om de installatie die we maken hier een plek te geven. Toch maar niet .. ‘t Draait om de Internationale Hanzedagen 2017 en die vinden in de binnenstad plaats ..
Oké, maakt niet uit ..
Zwembad .. afspiegeling van een haast paradijselijk leven. Nu als bouwlocatie. Zelfs het dak kan eraf. We dachten nog even om historische zwempakken aan te trekken voor de ingebruikname. Badjas om, polomuts op en in de laarzen.
Maar tussen ons gezegd: Bert en ik zijn niet aantrekkelijk genoeg meer voor de buitenwacht :-) ’t Is dus maar beter om de kunst ‘t werk te laten doen!
Het draait immers om kunst. En om de poëzie in ons project. De stad draait er warm voor. Nu al. De plaatselijke kranten en tv stations zijn er druk mee. Elke week komt er een verhaal over uit. Scheepje op Houten Golven lijkt met zichzelf aan de haal te gaan .. het geeft te denken, brengt teweeg en zet in beweging .. een fijne energie, een dynamiek die stroomt als water. In dit project hangt alles met alles samen, als in een brouwerij.
In die ontroering vormt poëzie de essentie. Daar gaan we een kunstwerk van maken. Met als thema het Hanze-elan anno 2017.
De duik in dit ‘thuisbad’ kan een adembenemende bezigheid worden: de afgeschreven ruimte en het dito materiaal – we blazen beide een ander leven in.
Niet moeilijk qua omgeving: het openbare karakter van de locatie maakt dat gebeurtenissen er vanzelf in ontstaan.
Het komt erop aan om het spel met onszelf en elkaar, te richten op wat spontaan de aandacht krijgt. Gaandeweg dat elan te ontwikkelen.
Met dat je hartenklop erop afgestemd raakt, zal het bloed wel kruipen waar ‘t gaan kan.
Grillig en lenig als altijd woekert het met wat er wakker te roepen valt: de tijd van je leven.
Duiken in de eigen ontroering .. je erin verliezen .. wie wil dat niet? Ronddolen in eigen herinneringen .. het is niet moeilijk ze op te roepen hier.
Komen bovendrijven .. gaat ook nog vanzelf. Nu zien te klaren dat we er rondzwemmend een spel van maken, dat mensen in beweging brengt
Hoe vergroten we die ontroering uit naar poëzie? En hoe maken we daar een kunstwerk van? Hoe houden we de vaart erin?
Poëzie ligt in onze aard. Kunst ligt in ieder mens besloten, je hebt ‘t als ’t ware in pacht. Als de tijd van je leven.
Omgang ermee ontwikkel je gaandeweg. Als de omgeving meewerkt je spontaniteit te vertrouwen, kan wat er opbloeit, je blijvend vervullen.
Spelenderwijs afstemmen en leren volhouden. Door dat te faciliteren, komt er vanzelf poëzie tevoorschijn.
Voor ons ontstaat kunst alleen in echt contact. Je kan beide maken, maar échte kunst en écht contact verzin je niet. Ze vormen elkaars omgeving en komen door elkaar tot stand. Ze krijgen samen voor elkaar.
Wil je die precaire samenhang in alle gelaagdheden benaderen, laat dan het werk zelf zijn werk doen.
Laat mensen bij zichzelf proeven wat ze willen uitproberen. In vertrouwen en vanuit vrije wil ontdekken ze meer dan ze bij voorbaat bij zichzelf vermoeden. Ze komen in aanraking met hun talent. Het verschijnt in een schaterlach.
‘Vrijwillig’ het is een van de mooiste begrippen die ik ken. Een zwevend woord eigenlijk, als je ’t even over je tong laat rollen. Een balancerend woord ook, op zoek naar evenwicht. Het heeft iets van dienstbaarheid in zich, maar pakt gelijkwaardiger uit. Nee, beter nog, het heeft iets bevrijdends vanuit zichzelf: vrij willig .. en dat van weerskanten.
Zeker. Want er moet iets zijn dat je naar elkaar toe trekt om er vrijwillig aan toe te geven. Iets dat je wegtrekt uit stilstand. Een getijdestroom. Zoiets als dit: Scheepje op Houten Golven.
Dat geldt voor de Kampenaren, die dit naast hun werk doen. Of in de plaats van werk. Voor de trekvogels uit Afghanistan die hier terechtkomen omdat hun nesten daar werden vernield en bevuild. Voor enkele Vietnamese vrienden die vanwege de poëzie hierop afkomen. Scheepje op Houten Golven herbergt voor de komende Internationale Hanzedagen hier een wereldomspannend geheel. Spannend wel.
Als die maar niet om te snijden wordt. Faciliteren dus. We geleiden het proces en volgen iedereen bij de vorm en inhoud die ze er met elkaar aan geven. Na alle gezoek naar passende bouwruimte is dit toch wel de mooiste baarmoeder om het kunstwerk te laten gedijen. De afgelopen maanden is het geduld van de vrijwilligers danig op de proef gesteld.
Nu legt ons Scheepje de proef af .. voor de leeg achtergelaten tribunes voorlopig nog … voor ze in juni naar buiten treedt.
De eerste echte bouwavond komt Khaled ², een van de trekvogels, binnen. Hij is bijna 18 en komt van fitness.
Waar doe je dat? vraag ik. Bij ‘Fit for Free’, zegt ‘ie, ik heb geen keus
Die laatste zin komt er wat gelaten uit. Een schrille badmeestersfluit; we horen ‘m allebei. Hoezo, ‘ik heb geen keus?’
Hij kijkt me recht aan, blikt dan opzij en vertelt van de rechtbank. Zijn status is gewijzigd naar uitgeprocedeerd ³.
Ik hoor me zeggen dat ik zijn hele verhaal nodig heb: Nu wil ik alles weten. Hij stemt in, we vertrouwen elkaar, een afspraak is snel gemaakt.
Het wordt niet veel soeps die avond. Hij vertrekt eerder dan de anderen.
Voor de rest die achterblijft, verwordt de badrand tot schaftplek. We wisselen wat uit, verstommen in elkaars reacties .. Belletjes borrelen op en trekken kringetjes in hun eentje .. en staren wat leeg naar het bassin. Daar zien we ‘t zelfde gespiegeld. Stilstaand water .. de dood in de pot met Legionella op de loer .. Vanavond komen we niet veel verder.
Een paar dagen later doet Khaled me verslag: Een relaas zoals alle vluchtelingenverhalen. Altijd dezelfde ingrediënten maar persoonlijk doorgemaakt, dus uniek beleefd. Ontroerend dus. Telkens begint het bij macht als wilsverkrachter. En bij de onvermijdelijke keus die niets met vrijheid van doen heeft. Het vervolgt met de dood en krankzinnigheid in de ogen kijken. En een verwarde tocht van rusteloos zoeken. Een mens gedreven door een drift die uit is op rust. Een verhaal dat uitmondt in het tegenkomen dat iedereen op rust gesteld is. Geen plek voor jou dan: ‘ even dan’ . Geen tijd voor jou dan: ‘meeleven met een deadline ..’
En altijd stopt met de conclusie: ze geloven me niet.
Ik hoor me zeggen: ‘Ik geloof je Khaled. Jij kan niet liegen’.
Ik wíl niet liegen, brult hij terug.
……..
……..
Vrijwilliger kan niet .. als je ’t mij vraagt.
……..
……..
……..
……..
NOTEN
¹ Ruth Lasters – Zwem uit: Lichtmeters uitgeverij Polis isbn 978 94 6310 012 0
. .in dit gedicht is de zinsnede van paul snoek – zie foto – opgenomen
² Khaled is een gefingeerde naam.
³ Dit maakt Khaled tot een AMV, een Alleenstaande Minderjarige Vreemdeling in ons land.
