Voortdurend over nieuw. Op zoek naar een aangename samenhang.
Graag kijk ik achteraf een keer om. Vanuit mijn perspectief nu met het oog op verder. Herinneringen zijn bij uitstek persoonlijk en toch delen we ze graag. Niets staat op zichzelf immers? Dat gold voor mij in mijn werk toen. En als betrokken buiten-staander nu. De opleiding stopt, in de vorm die het toen aannam. Maar als je aangaat wat jou aangaat en je doet dat vanuit je hartenklop, krijgt ’t een kans om tot nieuw leven te komen. In wat voor vorm dan ook.
Ook in dit blog.
Net als toen ben ik steeds benieuwd naar wat ik ga schrijven. Dat wordt duidelijk tijdens het schrijfproces zelf. Dan tast ik schrijvend-lezend af of het klopt met m’n daadwerkelijke ervaring. In dit geval van toen. Nu zoek ik bijvoorbeeld mijn woorden er zo op af te stemmen dat ze resoneren met wat me daar toen in bezighield. Ik roep er als ’t ware mijn verleden mee op. Het schrijfsel geeft in zinnen weer waar ik nu op uit ben. Als die zinnen kloppen, gaan ze voor mij werken. En dringt erin door waar ik toen mee doende was, de zin in mijn werk, de zin van het werk dat ik deed, van het werk dat er toe deed. Waarvoor toen andere woorden waren. Wie weet gaan ze wel anders werken. Licht er iets nieuws in op.
Dat kan ook door woorden buiten me om gebeuren. Een verschuiving van perspectief, een verschil in benadering.
Neem de volgende gesproken tekst die ik heb uitgetypt van het 20.00 uur Journaal van 18 juni jl.
‘Ze zitten in de haarvaten van samenleving’, hoor je vaak zeggen als het gaat om terreurbestrijding in Nederland, Maar is dat wel zo?
De afgelopen weken spraken we met heel wat terreurbestrijders en daaruit blijkt dat de zwakke schakel bij de politie zit in de afdelingen die inlichtingen moeten verzamelen. Met de korte klap zit het wel goed. 24 u per dag staan er zwaarbewapende teams klaar die bij een dreiging kunnen ingrijpen.
Afgelopen jaren is daar veel geld ingestoken. Maar misschien nog belangrijker is het verzamelen en analyseren van informatie. Elke snipper informatie kan cruciaal zijn. (-) Een terreurdeskundige: ‘Daar gaat nog te vaak mis. Dat heeft deels te maken met de reorganisatie bij de politie waardoor iedereen ook nog op zoek is naar zijn eigen rol en de eigen positie. Maar je vraagt ook medewerking van allerlei andere organisaties en dat kost nou eenmaal tijd om dat goed op elkaar af te stemmen.’ (-) Bronnen bij de politie inlichtingendiensten vertellen dat er veel nieuwe medewerkers aan het werk gaan die eigenijk het vak nog moeten leren en dat de kwaliteit van de analisten onder de maat is. En zo kunnen ze hun belangrijke werk niet optimaal uitvoeren: ‘Wat iedereen wil is dat je een aanslag weet te voorkomen. Dan draait het om inlichtingen, informatie en om allerlei partners die goed met elkaar samenwerken op dit gebied.
Daar valt nog steeds een slag te maken.’
Bij de eerste zin: Ze zitten in de haarvaten van de samenleving, zit ik al op het puntje van mijn stoel. Het zijn exact de woorden die we ooit gebruikten als opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming. Ik hoor ’t ons zomaar weer zeggen, die twee decennia rond de eeuwwisseling.
We typeerden er één van de afstudeerrichtingen mee: Samenlevingsopbouw ook wel Welzijnswerk genoemd. In ’t Journaal spreekt men van buurtwerkers ¹ vaak in dienst van een Stichting voor Sociaal Cultureel Werk.
Buurtwerkers houden zich inderdaad bezig met: .. ‘waar mensen toe in staat kunnen zijn ..’ Maar wel ‘als .. ‘ Niet om aanslagen te voorkomen of informatie in te winnen. En zeker niet vanwege veiligheid. Ze hebben een heel andere insteek: Gewoon beginnen met contact maken. En: mogelijkheden onderzoeken ..
En dat voortdurend opnieuw. Contact maken is kennelijk al onveilig genoeg ²
Wat een tijd is dit
baby’s grijsaards
wie nú niet van het leven houdt
leert het nooit meer
Remco Campert ³
Vanmorgen: Ik zwaai naar een bestuurder in een bestelbusje. Zijn achterdeur hangt open en hij heeft ’t niet door. Bezig als ‘ie is met inparkeren, kijkt hij alle kanten op. Nu sta ik echt niet in zijn blinde hoek maar hij kijkt persé langs me heen. Zo wordt het een klusje voor twee waar hij kennelijk niks mee te maken wil hebben. Denkt ie dat ik z’n plek claim? Ik kan me zijn gedachte voorstellen: Als m’n bus eenmaal staat, zie ‘m dan maar ’s weg te krijgen.. maar toch.. Verrek. Als de man mijn bedoeling doorkrijgt, knikt ‘ie even. Dankbaar klapt hij de deur dicht en begint weer aan zijn stuurmanskunst.
Een secuur werkje .. het past allemaal maar net.
.. Mogelijkheden onderzoeken..? Het lijkt wel of we ons liever in de nesten werken. Op straat is de eerste reactie al gauw waar bemoei je je mee. Achter de schermen, via het retina van de eigen smartphone bemoeit iedereen zich met alles en iedereen. Merkwaardig wel en er zit ook wel enige logica in .. er is een soort vacuüm tussen die schermen ontstaan, waarin iedereen zich alles kan voorstellen. Maar de ruimte die zo’n blinde hoek ontketent en de moeite die er van weerskanten mee gepaard gaat ..
We waren een klein team van betrokken professionals. Een gideonsbende: eigenzinnige karakters en verschillend qua achtergrond. En geëngageerd tot en met: Samen werken, samen leren was het adagium. De inleidende mantra voor elke vergadering: Ons getal is klein maar groot onze kracht ⁴ Dat gold voor docenten en studenten. We zagen onszelf als boutique in het warenhuis Windesheim maar evenzo goed als grootste gemene deler in de samenleving.
En indutten was er niet bij.
Mensen en omgeving op elkaar betrekken: dat was wat we deden. Ons aandeel dat van een luis in de pels. Het sociaal weefsel ingebed in de cultuur, ingericht in een maatschappelijk bestel. Cultuur komt uit de samenleving voort en zoekt zich een eigentijdse vorm, een body of time ⁵ die zich verder uitstrekt dan de de horizon tot waar men kijken kan. En net even dieper zoekt dan de vanzelfsprekendheid in ervaring die je gewoon bent.
Dat merkte je bij de studenten die binnenkwamen. De eigen vervreemding die ze hadden opgedaan kenden ze dikwijls al. De waarde ervan waren ze zich minder bewust.
Windesheim is een streekschool. Studenten kwamen dikwijls uit de wijde omgeving van Zwolle. De ervaringen die ze met zich meebrachten waren uiterst waardevol.. Niet alleen wat ze deden maar nog meer wat ze daarin ervaren hadden. De eerste fase van jezelf mee maken. Wat moet je ermee aan?
Als Sûkerfretter uut Scharnegoutum, in Rijssen als plaats van handeling voor het Grote Gebeuren, of in de overgang van De Mashreq of Maghreb naar Zeewolde?
Wat moesten wij ermee aan? Badwater èn kind weggooien? Maar daarmee startte hun eigen ervaringsdeskundigheid en keus voor de opleiding. Ook al hadden ze dat laatste zelf niet door. Hun motivaties kwamen dikwijls niet verder dan: ‘met mensen werken’. ‘het spreekt me wel aan’. ‘hier kan je alles worden’.
Opvallend daarin hun expliciete keuze voor ‘niet’: niet in de hulpverlening en in de zorg. Ze bevonden zich in een soort dood tij tussen tussen het gewone leven en de opleiding. Een ‘uitgestelde keus’ waar Peter van Westboek ⁶ over spreekt, als evolutionair principe van menselijk vermogen, waarin mensen zich onderscheiden van de dierenwereld.
Een vermogen dat je wilt leren te hanteren. Een vermogen waarin je je verder zoekt te ontwikkelen en instrumenten bij zoekt.
In de mens slaat de natuur haar ogen open en aanschouwt zichzelf..
Friedrich von Schelling ⁷
Het draait om waar het om draait. Waar om? Daar om! Een waaromvraag en een afdoend antwoord. Maar net niet bevredigend of bevrijdend genoeg. Er wordt ergens omheen gedraaid. Om iets waarin men zich het diepste voelt. En dat blijkt vaak een radeloze redeloze angst. De meest oerige emotie waar we evolutionair door bepaald zijn, bedoeld om je alert te maken voor wat er om je heen gebeurt. Maar in de bewuste omgang met zichzelf, koesteren mensen vaak de vrees voor wat ze daaronder in huis hebben. Datgene waartoe ze in nood het beste in staat blijken te zijn en in de kwaliteit van leven nu, hun meest natuurlijke talent. Door vrijmoedig te leren omgaan met waar je leven om draait: in leven zijn, kun je die eigen radeloosheid leren beheren. Leren afstemmen in een vraag, een reden in jezelf ontdekken met de reden die je weerhoudt. Jezelf beheren kan leiden tot jezelf vrijgeven. Jezelf ontdekken en moed verzamelen. Die Gideonsbende van ooit, wachtend op een teken van buiten: de dauw in een schapenvacht ⁸. Cultuur als nesteling van emoties, zou Anton Cornelis niet lang daarna schrijven ⁹, waarin je verward kan raken
Door te leren voelen transformeer je die vrees tot een innerlijke kracht. Door ermee om te leren gaan openbaren je drijfveren zich, als vanzelf. Daarin komt tevoorschijn waar je op uit bent: Leer om te gaan met wat er in je omgaat. Geef je om je omgeving? Neem je plek in. Leer omgaan met wat je daarin niet weet en zoekt op het spoor te komen. Leren omgaan met je omgeving. Leer waar die omgeving op uit is bij jou. Voel in hoeverre de eigen perceptie de werking van die zoektocht scheeftrekt. Laat je inspireren door wat op je pad komt en ga aan het werk met je eigen vermogen.
Schittering
Verlegen maakt iemand
op zijn mooist, siert hem
van binnen
Verstrikt in aarzelingen
houdt hij het schichtig
voor gezien
Trekt hij van twijfel of
is het inspanning zijn
hand niet te laten vangen
door gebaar, zijn mond door woord?
Door afwezigheid
schittert hij even
Dan kiest hij opnieuw zijn naam
en stelt zich handenschuddend voor
J. Bernlef ¹⁰
Herinnering voorbij je geweten. Ineens valt alles op z’n plek en zoekt contact in een lerend proces van omgang. Met jezelf en met je omgeving.
Van weerskanten kom je met je innerlijke schoonheid in aanraking. Een schoonheid die verder gaat dan de passieloze waterlelie van Frederik van Eeden ¹¹.
Voorbij de drift en het drijven, gedreven en bedreven raken ¹². In beweging komen, opstaan in het bestaande en contact zoeken. Natuurlijk er waren er die heel precies wisten wat hen voor ogen stond: met jongeren werken, in de gemeenteraad, kerkelijk agogisch werk .. ja, ook dat bestond.
Je eigen unieke stijl vind haar bron in je geweten waar het in cirkeltjes draaien is. Geen hulp, geen zorg of advies, maar samen werken en samen leren.
Via reflectie en aandacht voor persoonlijke ontwikkeling. Het stopt niet bij de erkenning I’m just the soul who’s intentions are good. Kennelijk heb je je geraaktheid en voelsprieten daar al voldoende in ontwikkeld. Onthou die. En in je hartenkreet Oh lord, please don’t let me be misunderstood, is al veel wijsheid in vergeefse moeite af te lezen. ¹³ Het omzetten van angst in alertheid, van indruk in eigen beweging.
De periode die aan de binnenkomst voorafging, word dikwijls gekenmerkt door zelfopgelegde schimmigheid en onzekerheid. Over jezelf en over je daadkracht. Heb je in die ervaringen de bron van je eigen expertise ontdekt, hoe die open breng jezelf in contact en context brengen, werk is dan staande houden.
Hoe leer je jezelf als instrument inzetten dat ’t je lukt om te doen waar je hart naar uitgaat?
Welkom. Kom verder. Vind ’t uit, jij alleen weet ‘t antwoord door met mensen te werken in wat voor cultureel maatschappelijke context dan ook.
Het zou echter naïef zijn om te veronderstellen dat je met persoonlijke ontwikkeling, vanzelf empathische burgers krijgt, die zich vol overgave inzetten voor een duurzame wereld vol verscheidenheid en burgerschap. Het zou struikelen over de drempel zijn.
En daar begint de opleiding.
In afstemming dat wel, maar daar komt meer bij kijken. (wordt vervolgd).
voetnoten
¹ Wikipedia geeft een helder overzicht van opbouwwerk in Nederland.
² Zie dan maar zo dan: hoe je van een integrale benadering puzzelstukken kan maken. Of is begrip voor de zaak het eind van het vermaak?
³ Fragment uit het gedicht ‘Want’ Uit: Dichter, uitg. De Bezige Bij Amsterdam 2010. Een paar gedichten van Campert in het verlengde van Want. ‘Nogmaals
ik zie wat ik zie’ Uit: Dichter, uitg. De Bezige Bij Amsterdam 2010 ‘2 Verzet begint niet met grote woorden’ en ‘3 iemand weigert de schelp’ uit: Betere
tijden uitg. De Bezige Bij Amsterdam 1970. ‘Poëzie is een daad’ uit: Het huis waarin ik woonde De Bezige Bij 1955.
⁴ ’Ons getal is klein maar groot onze kracht’, een zin waar Hans Smedema, studierichtingsleider van de opleiding (tot ..) steevast mee startte. Eigenlijk schrijf
ik in dit blog over de periode die onder zijn bezielende begeleiding plaatsvond. Een periode waarin iedereen zich als teamlid medeverantwoordelijk voelde,
rond wat ons gezamenlijk bezighield in de opleiding. De essentie daarvan beschreven we als kernteam elk jaar opnieuw.
⁵ Body of Time: Hoe zeg je: “de aarde over haar bol aaien” in het Engels? Het is de quote die me over de lippen kwam om onze internationale reizen te
kenmerken. Maar op een een welgemikte poëtische vertaling kom ik niet. In Vietnam hoorde ik me voor ’t eerst ‘Body of Time’ gebruiken. Op een moment
dat ik even geen andere woorden wist voor het thuisgevoel in de tijd, dat me zomaar kan overvallen. Ik noem zoiets graag ‘een gegeven moment’ maar
met Body of time begreep men onmiddellijk wat wij zochten te verbinden en hop: daar was het contact. Ik laat ze dus maar lekker onvertaald.
⁶ In zijn boek ‘De ontdekking van de aarde – Het grote verhaal van een kleine planeet’, geeft Peter van Westboek een heldere uiteenzetting over het begrip
uitgestelde keus. Hij haalt daarbij Frans de Waal en en Norbert Elias aan. In deel 6 De Plaats van de mens wordt er bij voortduring aandacht aan besteed. Vanaf pag 239 komt het zeker ter sprake. Hierbij een link naar een van de boekbesprekingen. Wie er even voor wil gaan zitten, hier een 40 minuten durend
interview van Wim Brands met Peter Westbroek op Zo 16 dec. 2012Lees of luister je liever het boek zelf.
⁷ Friedrich von Schelling, (1775 – 1854) is een filosoof de de laatste jaren meer en meer aandacht krijgt. Zijn quote: “In de mens slaat de natuur haar
ogen open en aanschouwt zichzelf ..” liegt er dan ook niet om. Maar de aandacht die Andre Gude hem gaf, via een verhandeling over Kant, zal er ook aan
bijgedragen hebben. Voor een snelle blik in wikipedia Voor een wat langere verhandeling over de filosoof van Jos de Mul
⁸ Het verhaal van Gideon is te vinden als bijbelboek Richteren (of Rechters) hfdst. 6 t/m 9. Het verhaal van de wollen vacht en het verlangen naar een teken
buiten je om is te vinden in Richteren 6: 33 t/m 40. Vanuit het christelijk denken verwijst dit verhaal naar de orde van het Gulden Vlies. Maar er zijn heel
veel mythologieën die naar het fenomeen Gulden Vlies verwijzen.
In 2012 bracht work#art het verhaal in verband met ‘de witte wieven’ die naar men zei, huisden tussen de duinen van Schouwen Duiveland. Het terrein
van work#art ’s installatie Palimpsest gaf uitzicht op die duinen. We lieten er opgespannen gevilte doeken als vachten stuk wapperen in de wind. Elders op
het terrein stond een enorme bunker die herinnerde aan WOII. Vanaf die bunker streken kruiwagens vol geschoren koeienhaar neer op het immense
terrein. Zie palimpsest en foto’s van palimpsest Een paar filmpjes hiervan zijn op Vimeo te zien: de wind scheert de vachten: fotoanimatie Gideon en wat
mij betreft de mooiste en de langste (4.30 min) Blinde muren ..scherend licht met de tekst: vreemd eigenlijk. Daar zal ik volgend blog maar ’s mee
beginnen. Iets van publiciteit nog: Bert Coenen wijdt in zijn boek: Coaching de oorlog verklaard een recensie: Hier een interview met de schrijver over het
boek
⁹ Cultuur als nesteling van emoties. Het boek van Arnold Cornelis, Logica van het gevoel – de stabiliteitslagen in de cultuur als nesteling der emoties Uitg.
Boom geeft de mogelijkheid om op een andere manier naar de ontwikkelingen om ons heen te kijken. In de tijd dat ik in het vierde jaar nog les kon geven
heb ik dit dure boek (via een eigen excerpt in een Windesheimreader) behandeld. Naast een veel dunner boekje van Leo Dullaart: Beroepsinnovatie in de
sociale sector. ISBN: 9789072904041 dat niet meer te koop is. Hierbij een wel heel korte en downloadbare samenvatting van het boek. Toch staat hier een
heldere samenvatting verwoord van een van mijn motieven om deze blogserie te schrijven. Ik kom hier in mijn volgende blog op terug. Wie de komende
maand het boek zelf wil lezen krijgt een flinke pil voor de kiezen. Maar het is nog steeds de moeite waard en waardevol voor deze tijd, verzekerden enkele
studenten me, die ik bij het afscheidsfeest ontmoette. (ik was benieuwd of iemand nog een exemplaar van me had, want ik heb ‘m tig maal uitgeleend en
tig maal weer moeten kopen :-) Een glimp over Arnold Cornelis zelf over zelfsturing en veiligheid:
¹⁰ J.Bernlef, “Winterwegen” (1983) Querido’s Uitgeverij BV
¹¹ De Waterlelie uit: Frederik van Eeden (1860-1932) Van de passielooze lelie (1901) Uitg. W. Versluys, Amsterdam
¹² ‘drift drijven gedreven bedrijven bedreven raken’ was de titel van een keuzemodule die ik ooit hogeschoolbreed heb aangeboden om via reflectie en
focussing tot een natuurlijk bewuster zelfgeleiding van je eigen drijfveren te komen. Dit ipv.in te vullen persoonlijkheidstestjes.
¹³ Nina Simone blijkt de eerste vertolker maar met de Animals brak het nummer door. Een van de mooiste vertolkingen van Nina Simone. De originele
nagesynchroniseerde clip van de Animals.
